สภาพทั่วไป

    ตำบลนาแกเป็นตำบลเก่าแก่มีมานานแล้ว แต่ชื่อนาแก เป็นชื่อใหม่ คือเมื่อมีการตั้งตำบลในสมัยรัชกาลแห่งกรุงรัตนโกสินทร์คนที่อาศัยในเขตนี้เห็นว่าหัวไร่ ปลายนา มีต้นสะแกมากที่สุด    จึงเอาคำมาว่า นา กับต้นสะแก มารวมกันเป็น นาแก สืบมาตราบเท่าทุกวันนี้

    เดิมทีเดียวตำบลนาแก มีความเจริญรุ่งเรืองแถบบ้านแม่แป้น ( หมู่ 5) และบ้านแม่ฮ่าง    (หมู่ 4) ที่บริเวณดังกล่าวกว้างขวางมาก เป็นเมืองโบราณชื่อว่า เวียงแป้น ปัจจุบันยังปรากฏซากปรักหักพังอยู่ทั่วไปทั่วไป ภูมิประเทศใกล้ภูเขา มีต้นน้ำลำธารใส ไหลเย็น พืชพันธุ์ธัญญาหารอุดมสมบูรณ์ที่นี่มีเรื่องเล่าว่า เป็นเมืองเก่าแก่สมัยขอมเรืองอำนาจ สังเกตได้จากโบราณสถานสิ่งก่อสร้าง และพระพุทธรูปเป็นศิลปะขอม ต่อมาได้เป็นเมืองรุ่งเรืองรุ่นราวคราวเดียวกันกับเมืองเวียงบน  คือ อำเภองาว  ปัจจุบันเฉพาะที่บ้านแม่ฮ่างเป็นเมืองเก่าสมัยคนไทยอพยพมาจากเมืองเชียงแสน ได้มาสร้างบ้านแปงเมืองอยู่ที่นี่ราว พ.ศ. 1702 บริเวณนี้เคยเรียกว่า เวียงแป้น วัดเก่าแก่มีเหลือแต่ซาก ได้แก่ วัดพรหมมินทร์ วัดกู่ผาเฮือน (ที่แม่หิน) เคยมีเรื่องเล่าขานกันว่า บริเวณบ้านแม่แป้น แม่ฮ่าง มีต้นเสียงพิณพาทย์ เสียงปี่ เสียงซึง ประโคมขับกล่อมอยู่ระงมทั่วป่า โดยเฉพาะวันพระ วันโกน คนรุ่นต่อมาไม่มีใครกล้าเข้ามาอาศัย จึงปล่อยให้รกร้างว่างเปล่า อยู่เป็นเวลานาน

    สำหรับหมู่ 1 บ้านทุ่งศาลา เล่ากันว่า อดีตมีชื่อเรียกกันว่า เวียงศีระ และหมู่ 2  บ้านหนองเหียง เดิมในอดีตมีการพบเขียงทองคำในบริเวณนี้ จึงเรียกกันว่า หนองเขียง และปัจจุบันได้ตั้งชื่อหมู่บ้านเพี้ยนมาเป็น บ้านหนองเหียง

    ต่อมาเมื่อมีการตั้งบ้านเมือง หัวหน้าคนไทยที่มาตั้งถิ่นฐาน คนแรก นามว่า “พ่อแสนวงค์” ลูก ๆ หลาน ๆ ที่ปกครองต่อ ๆ มามี “ท้าวมาลัย” เล่ากันว่าท่านผู้นี้มีอุปนิสัยรักสวย ใจคอเยือกเย็น  ราว พ.ศ. 2445  เมื่อมีการตั้งเจ้าแคว้น ชาวบ้านจึงเลือกเท้ามาลัยขึ้นเป็น (เจ้าแคว้น เทียบได้กับ กำนัน ) ต่อมาท้าวมาลัย ได้เป็นว่าที่ “ขุนนาแกกิติลักษณ์” เป็นต้นตระกูลของนามสกุล ใจเย็น

    ตำบลนาแก จัดตั้งเป็น องค์การบริหารส่วนตำบล ตามประกาศลงวันที่ 16 ธันวาคม พ.ศ.  2539  มีพื้นที่ทั้งหมด 73,973.75 ไร่ หรือ 118.358 ตารางกิโลเมตร คิดเป็นร้อยละ 8.56 ของพื้นที่อำเภองาว มีจำนวนหมู่บ้านทั้งหมด 6 หมู่บ้าน  ด้วยสภาพทางภูมิศาสตร์ตำบลนาแก อยู่ห่างจากที่ว่าการอำเภองาว (หลังใหม่) ไปทางทิศเหนือ ประมาณ 2 กิโลเมตร มีอาณาเขตติดต่อกับพื้นที่ใกล้เคียง ดังนี้

    ทิศเหนือ ติดต่อกับพื้นที่  ตำบลปงเตา   อำเภองาว จังหวัดลำปาง

    ทิศใต้ ติดต่อกับพื้นที่  ตำบลหลวงใต้  อำเภองาว จังหวัดลำปาง

    ทิศตะวันออก ติดต่อกับพื้นที่  ตำบลบ้านแหง  อำเภองาว จังหวัดลำปาง

    ทิศตะวันตก ติดต่อกับพื้นที่  ตำบลทุ่งผึ้ง อำเภอแจ้ห่ม  จังหวัดลำปาง

    ตำบลนาแกมีลักษณะภูมิประเทศส่วนใหญ่จะเป็นพื้นที่ป่าไม้ภูเขาสูงทางทิศตะวันตก และทิศตะวันออกเฉียงเหนือ จะเป็นพื้นที่สูง มีภูเขาสลับซับซ้อน (บริเวณบ้านแม่ฮ่าง หมู่ 4 และบ้านสันติสุข , บ้านป่ากล้วย หมู่ 6 และบางส่วนของบ้านแม่แป้น หมู่ 5) มีพื้นที่ลาดต่ำลงมาเป็นระดับ ลงมาทางทิศตะวันออกและทิศใต้ ลักษณะภูมิอากาศ เป็นเขตร้อนแบบสะวันนา หรือร้อนชื้น สามารถแบ่งได้ 3 ฤดูกาล ประกอบด้วย

    –  ฤดูร้อน  อยู่ในช่วงเดือนกุมภาพันธ์ – เดือนเมษายน ของทุกปี อุณหภูมิเฉลี่ยประมาณ 25-43 องศาเซลเซียส อุณหภูมิเฉลี่ย 34 องศาเซลเซียส

    –  ฤดูฝน  อยู่ในช่วงเดือนพฤษภาคม – เดือนตุลาคมของทุกปี อุณหภูมิประมาณ 25-37 องศาเซลเซียส อุณหภูมิเฉลี่ย 31.5 องศาเซลเซียส

    – ฤดูหนาว อยู่ในช่วงเดือนพฤศจิกายน – เดือนมกราคม ของทุกปี อุณหภูมิ ประมาณ 12-24  องศาเซลเซียส อุณหภูมิเฉลี่ย 18.5 องศาเซลเซียส

    – การปกครองของตำบลนาแก แบ่งการปกครองออกเป็น 6 หมู่บ้าน ดังต่อไปนี้

หมู่ที่	ชื่อหมู่บ้าน	ชื่อผู้ใหญ่บ้าน
1	บ้านทุ่งศาลา	นายธนาพันธ์ ศรีวิชัย
2	บ้านหนองเหียง	นายวรรธนสรณ์  ราชคำ
3	บ้านนาแก	นายบัณฑิต ทานันท์
4	บ้านแม่ฮ่าง	นายอรุณ  เยละ
5	บ้านแม่แป้น	นายมานพ  เรือนนาค
6	บ้านสันติสุข	นายสุทอง เผ่าพันธุ์คีรี

    – ป่าไม้  ซึ่งเป็นเขตป่าอนุรักษ์ต้นน้ำ โซนเอ เป็นป่าไม้เบญจพรรณที่ค่อนข้างสมบูรณ์ มีไม้ที่สำคัญ คือ ไม้เต็ง ไม้รัง ไม้ยาง ไม้สัก และไม้ไผ่

    – แหล่งท่องเที่ยว

        1)  น้ำตกห้วยโล่ง

        2)  น้ำตกห้วยต้นงุ้น

        3)  หมู่บ้านชาวเขา (เผ่าปากาญอ บ้านแม่ฮ่าง หมู่ 4, บ้านสันติสุข, เผ่าอาข่าบ้านป่ากล้วย หมู่ 6)